Việt Nam đối mặt thử thách lớn khi Mỹ áp thuế 20% hàng hóa xuất khẩu và miễn thuế 0% cho hàng Mỹ

Cuộc điện đàm tối 2/7 giữa Tổng Bí thư Tô Lâm và Tổng thống Mỹ Donald Trump đã chính thức đánh dấu bước ngoặt trong quan hệ thương mại Việt - Mỹ, với việc hai bên thống nhất Tuyên bố chung về Khuôn khổ Hiệp định Thương mại Đối ứng, Công bằng và Cân bằng. Tuy nhiên, trong khi Hoa Kỳ cam kết mở cửa thị trường và áp thuế 0% cho hàng hóa Mỹ vào Việt Nam, Tổng thống Trump cũng xác nhận mức thuế 20% với hàng hóa xuất xứ Việt Nam và 40% đối với hàng “trung chuyển”, khiến nhiều chuyên gia cảnh báo về những hệ lụy sâu sắc đối với kinh tế Việt Nam.

Thuế mới áp dụng: Cú sốc với hàng xuất khẩu Việt Nam

Tuyên bố áp thuế 20% với hàng xuất khẩu từ Việt Nam vào Mỹ là một thay đổi lớn, đặc biệt trong bối cảnh Mỹ đang chiếm gần 30% tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam. Dù mức thuế này thấp hơn so với mức 46% từng được đề xuất trước đó, nó vẫn là một rào cản thương mại lớn, đặc biệt với các ngành xuất khẩu chủ lực như dệt may, da giày, điện tử, nội thất và nông sản.

Sự thay đổi này làm dấy lên lo ngại về khả năng duy trì đà tăng trưởng xuất khẩu của Việt Nam trong thời gian tới. Việc áp dụng mức thuế cao hơn đồng nghĩa với việc giá thành hàng hóa Việt Nam tại Mỹ sẽ cao hơn, ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp và khả năng duy trì thị phần.

Hàng “trung chuyển” chịu thuế 40%: Rủi ro pháp lý chưa rõ ràng

Một trong những điểm gây tranh cãi là việc áp thuế 40% đối với hàng hóa “trung chuyển” những mặt hàng chỉ thực hiện khâu đóng gói hoặc dán nhãn tại Việt Nam trước khi được xuất sang Mỹ, mà không thực sự có giá trị gia tăng tại chỗ.

Tổng thống Trump cho rằng đây là biện pháp để ngăn chặn việc lợi dụng Việt Nam làm điểm quá cảnh cho hàng Trung Quốc hoặc quốc gia khác né thuế Mỹ. Tuy nhiên, điều đáng lo ngại là tiêu chí xác định “trung chuyển” hiện chưa rõ ràng, khiến nhiều doanh nghiệp Việt Nam có thể đối mặt với rủi ro pháp lý, chi phí tuân thủ, và khả năng bị truy thu hoặc phạt dù hoạt động minh bạch.

Hàng Mỹ được miễn thuế: Người tiêu dùng hưởng lợi, doanh nghiệp nội chịu áp lực

Ở chiều ngược lại, việc Mỹ được miễn hoàn toàn thuế xuất vào Việt Nam, đặc biệt với các mặt hàng then chốt như ô tô, công nghệ cao và nông sản, là bước tiến lớn trong thương mại song phương nhưng lại gây áp lực không nhỏ cho doanh nghiệp nội địa.

Một số lĩnh vực chịu tác động mạnh gồm:

Ô tô & Xe điện: Việc xe Mỹ được miễn thuế nhập khẩu tạo ra lợi thế lớn cho các hãng như Tesla, Ford, trong khi VinFast và các nhà sản xuất trong nước phải đối mặt với cạnh tranh khốc liệt về giá và công nghệ.
Công nghệ & Điện tử tiêu dùng: Các sản phẩm từ Apple, HP, Dell… có thể tràn vào thị trường Việt Nam với giá rẻ hơn, đe dọa các doanh nghiệp OEM, lắp ráp nội địa, vốn phụ thuộc vào biên lợi nhuận mỏng.
Nông sản & Thực phẩm: Thịt bò, đậu nành, sữa Mỹ… có thể lấn át sản phẩm của TH, Vinamilk, Masan…, đặt áp lực lớn lên ngành nông nghiệp và chế biến thực phẩm.
Bán lẻ & Thương mại điện tử: Với lợi thế thuế 0%, các tập đoàn như Amazon, Walmart có thể dễ dàng xâm nhập sâu vào thị trường Việt Nam, đe dọa các nền tảng nội địa như Tiki, Sendo, Co.opmart...

Bối cảnh chính trị và thương mại thay đổi nhanh chóng

Việc Tổng thống Trump chọn thời điểm này để công bố khung hiệp định có thể được xem như một đòn bẩy chính trị và kinh tế, đặc biệt khi cuộc bầu cử Mỹ đang đến gần. Tuyên bố về một thỏa thuận thương mại “công bằng và cân bằng” nhằm khẳng định ưu thế đàm phán của Mỹ, nhưng lại khiến Việt Nam lâm vào thế khó: vừa phải mở cửa thị trường, vừa đối mặt với rào cản thuế mới.

Tổng Bí thư Tô Lâm đã đề nghị Mỹ công nhận Việt Nam là nền kinh tế thị trường và tháo gỡ hạn chế đối với một số mặt hàng công nghệ cao, nhằm tạo điều kiện phát triển sản xuất trong nước và bảo vệ ngành công nghiệp bản địa.

Thách thức và cơ hội

Rõ ràng, người tiêu dùng Việt Nam có thể hưởng lợi trong ngắn hạn từ giá hàng hóa Mỹ rẻ hơn, đặc biệt trong các lĩnh vực có tính ứng dụng cao như công nghệ và phương tiện di chuyển. Tuy nhiên, về dài hạn, thỏa thuận này đặt ra bài toán sống còn cho nhiều doanh nghiệp nội địa, buộc họ phải tái cấu trúc, đổi mới công nghệ và nâng cao năng lực cạnh tranh.

Mức thuế 20% và 40% cũng là lời nhắc nhở cho Việt Nam về rủi ro của việc quá phụ thuộc vào một thị trường duy nhất. Đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, đẩy mạnh chuỗi giá trị nội địa và minh bạch hóa truy xuất nguồn gốc là những chiến lược cần được thực hiện cấp bách.

Kết luận

Hiệp định thương mại đối ứng Mỹ - Việt đặt ra thách thức chưa từng có cho xuất khẩu Việt Nam, đồng thời mở ra cánh cửa lớn cho hàng hóa Mỹ. Trong thế trận thương mại toàn cầu đang thay đổi nhanh chóng, các doanh nghiệp và cơ quan quản lý Việt Nam cần hành động khẩn trương và chiến lược để giảm thiểu tác động tiêu cực, bảo vệ lợi ích quốc gia và duy trì tốc độ tăng trưởng kinh tế bền vững.